Artykuły o Radziszowie

Pleban ks. Jan Guth zmarł 18 listopada 1870 a od 26 listopada tego roku radziszowską parafią opiekował się, oczekując na nowego proboszcza, administrator ks. Michał Harbut¹.

Po śmierci plebana ks. Jana Nepomucena Guth Töth de Lipcse ówczesna kolatorka parafii św. Wawrzyńca w Radziszowie wystosowała 12 lutego 1871 pismo do biskupa tarnowskiego Alojzego Pukalskiego w brzmieniu:

„Jaśnie Wielmożnemu” - Najprzewielebniejszemu
Jego Mości Księdzu
Józefowi Alojzemu Baronowi Pukalskiemu
Biskupowi Tarnowskiemu
Prałatowi domowemu Ojca św., Assystentowi Tronu Papieskiego
Hrabiemu Rzymskiemu
Kawalerowi orderu korony żelaznej I klas, Komandorowi orderu
Franciszka Józefa
etc.etc.etc.

27 lutego 1871 przybył do Radziszowa nowy proboszcz ks. Marceli Zauss³. Ksiądz Marceli Zauss, syn urzędnika Jana i Marii Peszkowskiej, urodził się 5 czerwca 1840 w Ryglicach skąd jego rodzina „ledwie uszła” do Tarnowa w 1846 roku. Następnie rodzina ks. Zaussa przeniosła się do Wadowic gdzie Marceli ukończył szkołę początkową zaś po ukończeniu gimnazjum w Krakowie ukończył studia filozoficzne i teologiczne w Tarnowie a następnie przyjął święcenia kapłańskie, z rąk biskupa Pukalskiego, 29 czerwca 1866.

Wtedy to ks. Zauss rozpoczął pracę wikarego w Jordanowie. Następnie, po przeniesieniu do Szaflar, pracował 4 miesiące jako wikary pod koniec 1870 roku. Był to dobry gospodarz parafii, skrzętnie dbający o wykonywanie zarządzeń powizytacyjnych, oraz proboszcz aktywnie pracujący także przy organizacji życia kościelnego w parafii i dekanacie skawińskim.

Jego działalność była zauważana przez zwierzchników kościelnych i już 14 grudnia 1877r., na wniosek dziekana skawińskiego, został odznaczony tytułem kanonika EC (Expositorium Canonicae). W okresie późniejszym otrzymał tytuł kanonika katedralnego RM (Rochette et Mantolette). Pod koniec życia, jako starszy wiekiem kanonik katedralny, został mianowany prałatem honorowym Ojca Świętego, a odznaczenie to wyjednał mu w Rzymie biskup krakowski ks. Albin Dunajewski⁴.

Dbając o właściwą edukację religijną małoletnich parafian, pleban Marceli Zauss nie tylko skrupulatnie katechizował uczniów radziszowskiej szkoły, ale także od 1905 roku, gdy Hallerowie wybudowali nową szkołę, katechizował dzieci w Jurczycach. Wynika to z akt wizytacji dekanalnych, gdzie w roku 1913 zanotowano: „w miejscu chodzi ks. proboszcz bardzo regularnie, do Jurczyc jak tylko może to jedzie”.

Dbał też ks. Zauss, w latach 1908-1913, o pozwolenia na odprawianie dwóch niedzielnych Mszy św., gdyż przy jednoosobowej obsadzie parafii zezwalano tylko na jedną Mszę. Uzyskiwał takie pozwolenia gdyż gorąco o to apelował, zauważając, iż dzieci szkolne, pozostawiane w domach przez rodziców wychodzących na sumę dziczały, a proboszcz troszczył się o ich rozwój religijny⁵.

Dbając o dorosłych parafian proboszcz Zauss patronował Stowarzyszeniu Żywego Różańca, które w Radziszowie założono 19 maja 1879 (8 grup 15-osobowych kobiet i 4 grupy 15-osobowe męskie). W 1897r. działało w Żywym Różańcu w Radziszowie 14 Róż, a w Jurczycach 2 Róże, którymi kierowały siostry Anna i Ewa Haller, gdyż dwór jurczycki z poświęceniem wspierał w działaniach radziszowskiego plebana⁶.

Cenił proboszcz Zauss działalność Hallerów, których dzieci chrzcił w radziszowskiej świątyni i to właśnie on udzielał ślubu przyszłemu generałowi Józefowi Hallerowi i Aleksandrze Wysockiej w kościele św. Marii Magdaleny we Lwowie 23 lutego 1903⁷.

Piękną kartą działalności plebana Zaussa, na rzecz społeczności parafii, było kierowanie powstałym po 1891 roku Kółkiem Rolniczym, a w 1896 r. w protokole podsumowującym wizytację dekanalną zanotowano: „Proboszcz jako przewodniczący Kółka Rolniczego przybywa często do czytelni Kółka na czytanki i pogadanki w których ma sposobności wpływać na gospodarzy, oświecać ich i kierować na lepsze”⁸. W 1906 roku powołano spółkę mleczarską, zaś w 1907r. działał już sklep w salkach Kółka Rolniczego⁹.

Troszczył się proboszcz Marceli Zauss o swych parafian pisząc, pod koniec swego życia list o treści

„Przewielebny Urzędzie Dekanalny!
Proszę uprzejmie Przewielebny Urząd Dekanalny
o wyjednanie mi pomocnika u Najprzewielebniejszego
Książęco-Biskupiego Konsystorza, gdyż dotknięty
ciężką chorobą podołać nie mogę.
Z urzędu parafialnego w Radziszowie
Dnia 31 października 1914
Marceli Zauss”¹⁰.

Podsumowaniem działalności plebana ks. Marcelego Zaussa, w parafii św. Wawrzyńca w Radziszowie może być cytat z kroniki parafialnej:

Opracował: Andrzej Śliwonik

¹Parafia Radziszów, księgi metrykalne.
²Archiwum Metropolitalne w Krakowie, Teczka parafii Radziszów APA 273.
³Kronika parafii Radziszów.
⁴M. Gawlik, J. Szczepaniak , Księża katecheci diecezji krakowskiej 1880-1939. Słownik biograficzny, Kraków2000, s. 254-255.
⁵Archiwum Metropolitalne w Krakowie, Akta wizytacji dekanatu skawińskiego.
⁶Archiwum parafii Radziszów, Kronika parafialna.
⁷J. Haller, Pamiętniki, Londyn 1964, s. 42.
⁸Archiwum Metropolitalne w Krakowie, Akta wizytacji dekanatu skawińskiego.
⁹A. Mysiński, Ziemia Myślenicka w dwudziestoleciu międzywojennym (1918-1939), s. 164.
¹⁰Archiwum Metropolitalne w Krakowie, L.150,Teczka parafii Radziszów, APA 273.
¹¹Archiwum parafii Radziszów, Kronika parafialna.